یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین تجهیزات در برق صنعتی و سیستم‌های قدرت، کنتاکتور است. این تجهیز با تحریک بوبین داخل کنتاکتور از طریق ولتاژ AC یا DC، جهت قطع و وصل کردن مدارهای قدرت از راه دور به کار گرفته می‌شود. هم چنین این تجهیز یکی از اجزای لازم برای تابلوهای برق است و به آن کلید الکترومغناطیسی (Electromagnetic Contact) نیز گفته می‌شود، پس انتخاب و خرید کنتاکتور مناسب برای یک سیستم قدرت امری مهم است و باید پارامترهای آن به خوبی آشنا شد.
کنتاکتور چیست و به چه کار می‌آید؟
کنتاکتور از دو هسته E شکل که یکی ثابت و دیگری متحرک است، تشکیل می‌شود. در میان هستۀ ثابت یک سیم پیچ قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد می‌شود که هسته متحرک را به هستۀ ثابت متصل می‌کند. با حرکت هستۀ متحرک، تعدادی کنتاکت باز، بسته و تعدادی کنتاکت بسته، باز خواهند شد.
انواع کنتاکتور بر اساس نحوه عملکرد
۱. کنتاکتور ( قدرت)
کنتاکتور سه فاز ( قدرت) در زیر شاخه ادوات سوئیچینگ قرار می‌گیرند که شرایط را برای قطع و وصل ایمن مدارهای برق با مکانیزم مغناطیسی، فراهم می‌نماید. تجهیزی با قابلیت کنترل از دور و تنها با اعمال ولتاژ به بوبین تحریک و به محض قطع شدن ولتاژ تغذیه بوبین، هیچ گونه اتصالی برقرار نیست. از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد کنتاکتورها به نسبت سایر کلیدها ، تعداد بالای قطع و وصل به صورت پی‌درپی می‌باشد.
۲. کنتاکتور کنترلی
کنتاکتور کنترلی برای قطع و وصل مدار فرمان استفاده می‌شوند و عموما توان قطع کمی‌دارند. در صورتی که برای مدار فرمان خود از کنتاکتور سه فاز قدرت استفاده کنید هزینه‌ی اضافی را بر خود تحمیل کرده‌اید.
۳. کنتاکتور خازنی
کنتاکتور سه فاز خازنی تخصصا برای قطع و وصل خازن در بانک خازنی استفاده می‌شود و با مقاومتی که در لحظه وصل خازن در مدار وارد می‌کند شدت جریان اولیه را کاهش می‌دهد و به این صورت طول عمر خازن را افزایش می‌دهد.
انواع کنتاکتور بر اساس کاربرد
انواع کنتاکتور DC
کنتاکتورهای DC بسته به کاربردشان تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه کامل‌ترین دسته بندی طبق استاندارد بین المللی را مشاهده میکنید.
تیپ‌های مختلف کنتاکتور DC و انواع کاربرد آن‌ها برای مصرف‌کننده‌های مجاز طبق استاندارد بین المللی IEC / EN 61095 به شرح زیر می‌باشد:
۱. کنتاکتور DC1: بار اهمی، بار غیر اندیکتیو یا اندیکتیویته‌ی ضعیف، گرمکن برقی با ضریب توان 95 درصد
۲. کنتاکتور DC2: برای راه اندازی موتور شنت، قطع کردن موتور هنگام کار
۳. کنتاکتور DC3: برای راه اندازی موتور شنت با تعداد دفعات قطع و وصل زیاد در فواصل زمانی اندک، مدار ترمز
۴. کنتاکتور DC4: راه اندازی موتور سری، قطع موتور هنگام کار
۵. کنتاکتور DC5: راه اندازی موتور سری با تعداد دفعات قطع و وصل زمانی اندک تغییر جهت گردش موتور و ترمز
۶. کنتاکتور DC11: کنتاکتور کمکی فرمان بدون داشتن کنتاکت قدرت، بوبین مغناطیسی، استفاده فقط در مدار فرمان
۷. کنتاکتور DC12: کنترل بارهای مقاومتی و بارهای حالت جامد با جداسازی اپتوکوپلر
۸. کنتاکتور DC13: کنترل الکترومغناطیس DC
۹. کنتاکتور DC14: کنترل بارهای الکترومغناطیسی DC با مقاومت‌های اقتصادی در مدار
۱۰. کنتاکتور DC20: اتصال و قطع اتصال تحت شرایط بدون بار
۱۱. کنتاکتور DC21: تعویض بارهای مقاومتی، از جمله اضافه بارهای متوسط
۱۲. کنتاکتور DC22: تعویض بارهای مقاومتی و القایی مخلوط، از جمله اضافه بارهای متوسط (به عنوان مثال: موتورهای شنت)
۱۳. کنتاکتور DC23: تعویض بارهای بسیار القایی (یعنی موتورهای سری)
* کنتاکتورهای نوع a: محافظت از مدارات، بدون جریان مقاومت در کوتاه مدت
* کنتاکتورهای نوع b: محافظت از مدارات، با جریان مقاومت در کوتاه مدت
انواع کنتاکتور AC
کنتاکتور هایی AC بسته به کاربردشان تقسیم بندی می‌شوند. در ادامه کامل‌ترین دسته‌بندی طبق استاندارد بین‌المللی را مشاهده میکنید.
تیپ‌های مختلف کنتاکتور AC و انواع کاربرد آن‌ها برای مصرف کننده های مجاز طبق استاندارد بین المللی IEC / EN 61095 مطابق آیتم های زیر می‌باشد:
۱. کنتاکتور AC1: بار اهمی، بار غیر اندیکتیو یا اندیکتیویته ضعیف، گرم کن برقی با ضریب توان ۹۵ درصد
۲. کنتاکتور AC2: برای راه اندازی موتورهای آسنکرون روتور سیم پیچی بدون ترمز و جریان مخالف، جریان راهاندازی بستگی به مقاومت مدار روتور دارد.
۳. کنتاکتور AC3: برای راه اندازی موتورهای قفس سنجابی یا خاموش کردن موتور در حین کار به کار می‌روند، بدین معنی که در برابر جریان پیوسته بالا مقاوم هستند. برای مثال بالابرها، آسانسورها و غیره
۴. کنتاکتور AC4: برای روشن خاموش کردن‌های متناوب موتورهای قفس سنجابی، توانایی قطع کردن جریان‌های زیاد راه اندازی مانند جریان وصل کردن یا قطع کردن در حین کار را دارند. مثال: جرثقیل
۵. کنتاکتور AC5: برای راه اندازی موتور آسنکرون روتور قفسه ای با به‌کاربردن ترمز جریان مخالف تغییر جهت گردش الکتروموتور روتور قفسه‌ای با تعداد دفعات قطع و وصل زمانی اندک
۶. کنتاکتور AC5-b: تعویض لامپ‌های رشتهای
۷. کنتاکتور AC6-a: سوئیچینگ ترانسفورماتورها
۸. کنتاکتور AC6-b: تعویض بانک‌های خازنی
۹. کنتاکتور AC7-a: بارهای کمی القایی در لوازم خانگی: مثال: میکسر، مخلوطکن
۱۰. کنتاکتور AC7-b: بارهای الکتریکی برای لوازم خانگی: نمونه‌ها: فن‌ها
۱۱. کنتاکتور AC8-a: کنترل موتور کمپرسور مبرد هرمتیک با تنظیم مجدد بار اضافی دستی
۱۲. کنتاکتور AC8-b: کنترل موتور کمپرسور مبرد هرمتیک با بارگیری مجدد اتوماتیک
۱۳. کنتاکتور AC11: کنتاکتور کمکی فرمان بدون داشتن کنتاکت قدرت، بوبین مغناطیسی، استفاده فقط در مدار فرمان
۱۴. کنتاکتور AC12: کنترل بارهای مقاومتی و بارهای حالت جامد با جداسازی اپتوکوپلر
۱۵. کنتاکتور AC13: کنترل بارهای حالت جامد با جداسازی ترانسفورماتور
۱۶. کنتاکتور AC14: کنترل بارهای الکترومغناطیسی کوچک
۱۷. کنتاکتور AC15: کنترل بارهای الکترومغناطیسی AC
۱۸. کنتاکتور AC20: اتصال و قطع اتصال تحت شرایط بدون بار
۱۹. کنتاکتور AC21: تعویض بارهای مقاومتی، از جمله اضافه بارهای متوسط
۲۰. کنتاکتور AC22: تعویض بارهای مقاومتی و القایی مخلوط، از جمله اضافه بارهای متوسط
۲۱. کنتاکتور AC23: تعویض بارهای موتور یا سایر بارهای بسیار القایی
۲۲. کنتاکتور AC31 a , b: بارهای غیر القایی یا القایی ضعیف
۲۳. کنتاکتور AC33 a , b: بارهای موتور یا بارهای مخلوط شامل موتور، مقاومت و تا ۳۰درصد بار لامپ رشتهای
۲۴. کنتاکتور AC35 a , b: بار لامپ تخلیه گاز
۲۵. کنتاکتور AC36 a , b: بار لامپ رشتهای
۲۶. کنتاکتور AC40: مدارهای توزیع بارهای مقاومتی و القایی مخلوط
۲۷. کنتاکتور AC41: بارهای غیرالقایی یا القایی ضعیف، کوره‌های مقاومت
۲۸. کنتاکتور AC42: موتورهای حلقه‌ای لغزنده: شروع، خاموش شدن
۲۹. کنتاکتور AC43: موتورهای قفس سنجابی: شروع، خاموش هنگام کار
۳۰. کنتاکتور AC44: موتورهای قفس سنجابی: شروع، ترمز ضد جریان یا معکوس، تایپ کردن
۳۱. کنتاکتور AC45-a: تعویض لامپ‌های تخلیه گاز
۳۲. کنتاکتور AC45-b: تعویض لامپ‌های رشتهای
۳۳. کنتاکتور AC51: کوره‌های مقاومتی بدون بار القایی یا کمی القایی
۳۴. کنتاکتور AC52-a: کنترل سیم پیچ استاتور موتور لغزنده حلقه: کار ۸ ساعته با جریان‌های شروع برای شروع فرآیندها، مانور و کارکرد
۳۵. کنتاکتور AC52-b: کنترل سیم پیچ استاتور موتور حلقه لغزش: عملکرد متناوب
۳۶. کنتاکتور AC53-a: کنترل موتور قفس سنجابی: کار ۸ ساعته با جریان‌های شروع برای شروع فرآیندها، مانور و کار
۳۷. کنتاکتور AC53-b: کنترل موتور قفس سنجابی: عملکرد متناوب
۳۸. کنتاکتور AC55-a: تعویض کنترل های الکتریکی لامپ‌های تخلیه
۳۹. کنتاکتور AC55-b: تعویض لامپ‌های رشتهای
۴۰. کنتاکتور AC56-a: ترانسفورماتورهای سوئیچینگ
۴۱. کنتاکتور AC56-b: تعویض باتری‌های خازن
۴۲. کنتاکتور AC58-a: کنترل موتور کمپرسور تبریدی مهر و موم شده با تنظیم مجدد خودکار تخلیه‌های اضافه بار: کار ۸ ساعته با جریان‌های شروع برای شروع، مانور و کار
۴۳. کنتاکتور AC58-b: کنترل موتور کمپرسور تبریدی مهر و موم شده با تنظیم مجدد خودکار سفرهای اضافه بار: عملکرد متناوب
۴۴. کنتاکتور AC140: کنترل بارهای الکترومغناطیسی کوچک با جریان نگهدارنده ≤ 0.2 A؛ به عنوان مثال: رله‌های کنتاکتور
مشخصات کنتاکتور ها
تمام کنتاکتورها دارای سه بخش اصلی تیغه (کنتاکت یا contact)، بوبین (سیم پیچ یا رله) و قاب عایق (محفظه یا frame) می‌باشند و به همراه این موارد دارای یک سری لوازم جانبی مانند کنتاکت‌های کمکی و ... هستند؛ که به تفصیل هریک خواهیم پرداخت.
۱. تیغه: تیغه‌های کنتاکتور به دو نوع قدرت و فرمان تقسیم می‌شوند؛ تیغه‌های قدرت یا همان کنتاکت‌های اصلی، که جریان بخش قدرت از آن‌ها عبور می‌کند و تیغه‌ای فرمان یا همان کنتاکت‌های فرمان، که برای بخش فرمان استفاده می‌شوند. کنتاکت‌های فرمان به دو صورت در حالت عادی باز (Normally Open یا NO) و در حالت عادی بسته (Normally Close یا NC) بر روی بدنه کنتاکتور قرار دارند. این تیغه‌ها بعد از هربار تحریک سیم پیچ، به حالت عکس خود تغییر وضعیت می‌دهند.
۲. بوبین کنتاکتور: کویل یا بوبین یا سیم پیچ، یک هسته مغناطیسی سیم پیچی شده‌است که وظیفه‌ی باز و بسته شدن کنتاکت‌ها را با ایجاد نیروی مغناطیسی لازم برای اتصال فیزیکی تیغه‌های هادی بر عهده دارد.
۳. محفظه عایقی: عایق‌بندی کنتاکت‌ها به‌وسیله‌ی مواد عایق مانند باکالیت (Bakelite) و نایلون انجام می‌شود. این عایق‌بندی به عنوان ایزوله و همچنین قاب محافظ و نگهدارنده جهت حفاظت کاربر در برابر برق گرفتگی و نیز ایجاد محفظه‌ای جهت حفاظت از غبار، چربی، آب و گرد و خاکی که ممکن است در هوا موجود باشد، ساخته شده‌است.
کنتاکتور تک فاز چیست؟
کنتاکتور تکفاز می‌تواند جای کنتاکتورهای فرمان و حتی رله‌های شیشه‌ای به‌دلیل داشتن ماژول‌های مختلف نظیر تک پل، دو پل که ماژول‌ها با تحریک مدار فرمان، تغییر وضعیت می‌دهند، مورد استفاده قرار بگیرد. کنتاکتورهای تک فاز صرفا یک رله هستند. مثل بوبین‌های کنتاکور‌های سه فاز، این کنتاکتورها کم صدا هستند و به همین دلیل هم به کنتاکتورهای بی صدا معروف هستند. با برق‌دار شدن بوبین، رله فعالشده و وصل می‌گردد. کنتاکتور تک فاز نسبت به انواع سه فاز، کوچکتر می‌باشد.
کنتاکتور سه فاز چیست؟
کنتاکتور سه فاز وسیله‌ای است که در آن با استفاده از خاصیت الکترومغناطیس تعدادی کنتاکت به یکدیگر وصل یا از یکدیگر جدا می‌شوند. از این خاصیت جهت قطع و وصل و یا تغییر اتصال مدار استفاده می‌شود. هر کنتاکتور معمولاً دارای سه کنتاکت اصلی برای مدارمی‌باشد. این کنتاکتور می‌تواند از ۱۳ آمپر به بالا و تا ۲۲۰ ولت را پشتیبانی کند.
کدام کنتاکتور برای شما مناسب است؟
به منظور انتخاب کنتاکتور مناسب برای مصرف کننده‌های مورد نظر باید به مشخصات توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت باری که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود، توجه کرد. همچنین کنتاکت‌های کنتاکتور باید تحمل جریان راه اندازی، جریان دائمی و جریان‌های اتصال کوتاه لحظه‌ای را نیز داشته باشند. قدرت کنتاکت‌های کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع کنتاکت‌ها را قدرت فرع کنتاکتور می‌نامند. مشخصات بیان شده در بسیاری از موارد بر روی بدنه‌ی کنتاکتور یا در کاتالوگ آن نوشته می‌شوند.
برای راحتی کار انتخاب کنتاکتور بر اساس قیمت کنتاکتور، طبقه‌بندی خاصی را برای کنتاکتورها در نظر می‌گیرند، این طبقه بندی بر اساس نوع جریان و موارد کاربرد انجام می‌شود.
قیمت انواع کنتاکتور
از آنجا که کنتاکتور برای کاربردهای ظرفیت بالا استفاده می‌شود نسبتا بزرگتر و سنگین تر از رله‌ها می‌باشند. بدیهی است که به دلیل تفاوت در اندازه، راندمان و کارایی، کنتاکتور در مقایسه با رله گران‌قیمت‌تر باشد.
دقت کنید که برای انتخاب کنتاکتور و خرید کنتاکتور صنعتی باید حتما با مشورت افراد کارشناس تهیه شود.
خرید کنتاکتور از زاپاس
در فروشگاه زاپاس، انواع کنتاکتور با برندهای متنوع جهت فروش قرار داده شده است. اگر قصدخرید کنتاکتور با امکان مقایسه قیمت بین برندهای مختلف مطرح در بازار را دارید، به لیست محصولات فروشگاه آنلاین زاپاس مراجعه و کنتاکتور متناسب با نیازتان را مشاهده و پس از مقایسه آن با تولیدات مشابه خریداری فرمایید…